Boekgenoten: Beladen huis & Het archief oftewel Echtgenoot vs. Vader
Enkele weken geleden zijn we gestart met Boekgenoten, onze nieuwe rubriek bij Alles is Literatuur. In de komende jaren gaan we bijna maandelijks een set van twee (of drie?) boeken lezen die ergens een overeenkomst of juist tegenstelling hebben en daardoor verbonden zijn. Tenminste, wij denken vooraf dat het Boekgenoten zijn. Beladen huis & Het archief waren als eerste aan de beurt. las jij mee? Of las jij een van deze boeken? Kijk dan vooral verder en geef aan hoe jij het lezen ervaren hebt.
15 oktober 2025
Wat wij vonden wij van de boeken?
Hetty:
Ik heb Beladen huis als eerste, en zelfs 2 keer, gelezen. Beide keren vond ik het een indrukwekkend verhaal dat herkenbaar voor mij is als ik terugdenk aan mijn eigen jeugd. Een huwelijk waarin van alles speelde wat niet besproken kon worden, maar waar iedereen in het gezin last van had. Een huis dat overladen is met spullen staat symbool voor alles wat er gebeurd is, Christien kan pas weer verder gaan met haar leven als dat opgeruimd is, als ze het verleden verwerkt heeft en met een open en eerlijke blik naar haar huwelijk kan kijken.
Het archief las ik als tweede. De toon van het boek is heel anders en vooral in het begin was het zoeken naar de link met Beladen huis. Het boek las makkelijk weg maar boeide mij minder dan het eerste boek. Pas aan het eind werd de link duidelijk zichtbaar en vormde het een mooie aanvulling op Beladen huis.
Gigi:
Ik was in het voorjaar al begonnen in Beladen huis en toen, na de eerste hoofdstukken, al behoorlijk onder de indruk. Bij de start van Boekgenoten spraken we af dat ik Het archief als eerste ter hand zou nemen. Ik dacht dat de paar hoofdstukken geen invloed zou hebben maar ik had me vergist. Arend Jan Heerma Van Voss, zoals beschreven door Brinkgreve, bleef tijdens het lezen van Het archief in het achterhoofd.
Ik moest erg wennen aan het boek van haar zoon. Het is geen memoir, toch zitten er zoveel overeenkomsten met het leven van de auteur dat ik telkens de koppeling maakte met die realiteit. De roman is traag, toch kon ik wel grinniken om het verhaal. Al die herhalingen, telkens net even anders verteld, het voortdurende optimisme, het doorgaan ondanks alle seinen die op rood staan en dan voortdurend die steun van de ouders van de hoofdpersoon. Het tweede deel van de roman was een omslag en kon ik minder grinniken, veel minder dan bij het eerste deel. Het tweede deel raakte me enorm. Ik las geen mooie zoektocht van een zoon naar zijn vader maar een worsteling, het hunkeren naar goedkeuring, naar bestaansrecht, naar een fijne vader-zoon verhouding en die kwam veel minder op gang dan verwacht.
Toen begon ik opnieuw aan Beladen huis. Ik vond het schokkend om te lezen en toch zo goed te begrijpen. Ik snapte Brinkgreve en toch wilde ik schreeuwen dat ze het anders moest doen. Ik weet dat de wereld zo in elkaar zit en toch kreeg ik er buikpijn van. Daarnaast vond ik het mooi geschreven, met mooi taalgebruik en bijzondere metaforen, en genoot ik van de wijze waarop de auteur haar bronnen verwerkte in haar verhaal. Dat laatste had iets weg van een wetenschappelijke verhandeling waarin de referenties heel plezierig waren verwerkt, passend bij het beroep van Brinkgreve. Toch bleef het een mooi memoir. Ik heb een waslijst aan romans toegevoegd aan mijn wensenlijst.
Zijn het voor ons echt boekgenoten?
Hetty:
Christien voelt zich in haar huwelijk niet gehoord en gezien door haar man. Ze cijfert zichzelf weg, laat het gebeuren. Ze wil de kinderen niet lastig vallen met haar eenzaamheid en gemis. Ze wil dat zij het gezellig hebben met hun vader en trekt zich daarom steeds vaker terug. Praten is binnen het gezin steeds minder mogelijk waardoor de verschillende meningen niet naast elkaar kunnen bestaan en wederzijdse gevoelens onbesproken blijven. Er is een gebrek aan gezamenlijkheid bij de ouders, wat een gemis vormt voor de kinderen. Dat is een conclusie die Christien gaandeweg het boek, waarin ze terugkijkt op haar huwelijk, moet trekken. Tijdens haar huwelijk was dit inzicht er niet. Of deze conclusie klopt is een vraag die zij niet kan beantwoorden omdat ze het verwerken alleen doet zonder hier met haar kinderen over te spreken.
In Het archief komt de zoon aan het woord en geeft zijn herinneringen aan zijn vader en het gezin waarin hij opgegroeid is weer. Dit maakt dat deze boeken elkaar heel mooi aanvullen. In Beladen huis doet de moeder aannames over de kinderen en hun gevoel over het gezin waar ze in opgegroeid zijn. In Het archief lezen we of de zoon het ook zo ervaren heeft. Ook legt ze uit wat haar intenties waren, in Het archief wordt duidelijk of ze hierin geslaagd is in de ogen van de kinderen.
Gigi:
De boeken zijn geschreven in ongeveer dezelfde periode. Hoewel het ene boek een roman is, en dus fictie (zei Thomas Heerma Van Voss tegen mij bij het Boekfest onlangs) en het ander een memoir, zijn er behoorlijk wat overeenkomsten. De centrale rol en de beschrijving van de slopende ziekte van De vader en De echtgenoot maar ook de relatie van deze man tot zijn omgeving. De wijze waarop hij tegen zijn gezin aankeek, zijn verzamelwoede en zijn manier van contact maken worden genoemd. Door beide auteurs wordt dit liefdevol maar ook scherp beschreven.
Voegt het tweede perspectief iets toe?
Hetty:
Het tweede perspectief voegt wat mij betreft zeker iets toe aan het verhaal van deze familie en aan het beeld dat we krijgen van de vader, Arend Jan Heerema Van Voss. Juist omdat er in dit gezin weinig echt met elkaar gepraat wordt. Moeder en zoon weten niet van elkaar hoe ze het gezinsleven ervaren hebben, ze kunnen hierover slechts aannames doen. Door te lezen hoe zowel de moeder als de zoon terugkijken op hun leven met Arend Jan Heerema Van Voss krijgen we een completer beeld en leren we of de aannames juist waren.
Christien wou door zichzelf op de achtergrond te plaatsen haar kinderen de ruimte geven voor een fijne band en gezelligheid met hun vader. Aan het eind van zijn leven is ze jaloers op het contact dat de kinderen met hun vader hebben, terwijl zij juist zo probeert om de band met haar man te herstellen en dingen op te helderen die in al die jaren ongezegd bleven. Maar klopt dit beeld wel? Hebben de kinderen echt een beter contact met hun vader op zijn sterfbed?
Gigi:
Het is bijzonder dat ik een vergelijkbare ervaring had als Hetty hierboven beschrijft. Brinkgreve denkt dat vooral zij tegen het pittige karakter van haar man aanloopt. Blijkbaar voelt zoon Thomas dat ook, op zijn manier. In recensies las ik dat het zo’n mooie zoektocht was van de zoon naar de vader. Ik las het als een stugge zoektocht, een zoektocht met veel hindernissen en pijnlijke momenten. Ik denk dat ik de roman anders gelezen en geïnterpreteerd had, als ik het memoir niet in mijn achterhoofd had gehad.
Andere reden om het boekgenoten te noemen?
Hetty:
Tegengesteld perspectief: opkomst en ondergang
In Beladen huis is het feminisme in opkomst. Christien in een van de eerste vrouwen die werkzaam is in een mannenwereld. Het is een tijd vol nieuwe ideeën, de mogelijkheden lijken onbeperkt en kansen worden gecreëerd.
Het archief toont juist de ondergang van een literair tijdschrift. Een tijdschrift met zeer behouden redacteuren die zich verzetten tegen elke moderniteit. Hoe de redacteuren ook hun best doen, het mag niet baten.
Overeenkomst: Mag ik dit schrijven?
Zowel moeder als zoon vragen zich meerdere keren af of de ander het goed vindt dat het opgeschreven wordt. Ze overleggen dit niet met elkaar, checken niet of de ander het echt zo ervaren heeft, maar besluiten het toch op te schrijven.
Overeenkomst: Opfrissen
In Beladen huis wordt een huis dat door de jaren heen volgestopt is met spullen door de moeder opgeruimd en opgefrist. In Het achief probeert de zoon hetzelfde te doen, maar dan met een literair tijdschrift dat niet goed loopt. Opfrissen om door te kunnen gaan, om een toekomst te kunnen hebben.
Gigi:
Hier heb ik niets meer aan toe te voegen. Jullie wel?
Verder lezen na deze twee boeken?
Dokie - Arend Jan Heerma Van Voss
In Beladen huis blijkt het overlijden van het zusje van Arend Jan van belang voor zijn functioneren en voor relaties aangaan als volwassene. Arend Jan schreef een boek over zijn zusje. Waarschijnlijk leren we Arend Jan via dit boek nog beter kennen.
Geen vaarwel vandaag - Daan Heerma Van Voss
Dit boek van de oudste zoon van Arend Jan Heerma Van Voss en Christien Brinkgreve, gaat niet over het eigen gezin van Daan maar wel over een ander gezin dat geconfronteerd wordt met het overlijden van de vader. Het is een gezin waarin ook van alles speelt. In het boek laat Daan zien hoe verschillende gezinsleden met het verlies omgaan en hoe ze terugkijken op gebeurtenissen waar hun vader/man bij betrokken was.
Schaduwweduwe - Christine Visser
Het derde boek dat wij beiden willen tippen heeft niets met de familie Heerma Van Voss of Brinkgreve te maken maar is een ander indrukwekkend memoir dat wij onlangs lazen. Hierin blikt de auteur terug op haar leven met haar grote liefde Wieger. Net als in beladen huis is het terugblikken een manier van verwerken, van dingen in het juiste perspectief proberen te plaatsen. Net als in Beladen huis gaat het over een bekende persoon, over relaties, over ziekte en overlijden, over pijnlijke rouw, over boeken die hebben geholpen om met deze rouw om te gaan. Een memoir dus verteld enkel vanuit het standpunt van Christine Visser zelf.
Christien Brinkgreve noemt in haar memoir heel veel boeken die haar hielpen, troost boden of haar iets leerden. De boeken die ons het meest nieuwsgierig maakten waren: Het jaar van magisch denken van Joan Didion, Het witste woord van Eva Meijer, De oude kustlijn van Vasalis en Alledaagse waanzin van Lisa Appignanesi.
Hoe was jullie leeservaring?
Volgers die we zouden taggen: @Riet , @Maartje @Evelien Walravens @Marjolein @Aard Diepeveen @Sterrezee @Ursula1969 @Alix @Hetty
Wisten jullie al dat er in de app een Boekgenoten challenge is aangemaakt?
Kies de volgende code: XLJAE