Eindverslag van een boek dat tot nadenken aanzet
Leesclub
Deze eerste afgeronde Hebban-leesclub op het Forum was voor in het begin even wennen. Hoe kom je op het Forum, hoe reageer je op elkaar, waar vind ik de vorige vraag, etc? Maar achteraf gezien, liep het meer dan voortreffelijk. Alle deelnemers (zestien totaal, je vindt ze hier) hebben met respect naar elkaar over het boek gediscussieerd en ook nog eens op tijd de eindstreep gehaald.
Mirjam van Biemen (1974) is journalist en auteur. Ze werkte jarenlang bij de KRO als verslaggever en redacteur voor verschillende radio- en tv-programma’s. Als freelancer maakte ze radiodocumentaires voor de NPO en schreef ze artikelen voor allerlei dagbladen en tijdschriften. Ze debuteerde in 2011 als auteur met het boek In stilte. Ruim veertig jaar na de dood van haar moeder durft Mirjam eindelijk de dagboeken van Rieneke te lezen. Dit roept meer vragen op dan dat ze antwoorden krijgt, en ze besluit een podcast te maken over haar zoektocht, die ze ophing aan het huisvrouwensyndroom. Ze werd bedolven onder reacties, maar had nog steeds het gevoel dat het verhaal van Rieneke niet af was en de zoektocht gaat verder. Vele interviews later heeft Mirjam eindelijk een beeld van haar moeder gekregen en ze besluit het te delen met de buitenwereld in de vorm van het boek Mama wil weg.
Boek
Mirjam van Biemen was acht jaar oud toen haar moeder een einde aan haar leven maakte in een psychiatrische inrichting. Jarenlang bleven de ware toedracht en motieven achter deze daad verborgen. In het gezin rustte er een taboe op Mirjams moeder – haar leven leek in één klap uitgewist, alsof ze niet bestaan had. In dit literaire non-fictieboek gaat Mirjam op zoek naar wie haar moeder was en wat haar dreef, geholpen door haar moeders’ dagboeken en gesprekken met betrokkenen. Het resultaat is een indringende, maar ook prachtig geschreven pageturner die geen lezer onberoerd zal laten.
Leesclubdiscussie
Als alle deelnemers het boek hebben gelezen, wordt al snel duidelijk dat iedereen iets van herkenning uit het verhaal heeft gehaald. Psychiatrische problematiek, alcoholisme, fysiek en/of psychisch-emotioneel geweld, suïcide, familiesystemen, en het huisvrouwensyndroom zijn niet alleen thema’s die Mirjam in het boek beschrijft, één of meerdere ervan raken ook menig familiegeschiedenis van de lezers. Het was bijzonder hoe open en respectvol iedereen naar elkaar was, en naar de biografie van Rieneke en de autobiografische elementen van Mirjam.
Mirjam begint Mama wil weg met een uitgebreid voorwoord, waarin ze schetst hoe ze als achtjarig meisje op de hoogte werd gebracht van de suïcide van haar moeder, wat het voor haar betekende dat er nooit meer over Rieneke werd gesproken en waarom ze uiteindelijk haar zoektocht naar het leven van haar moeder startte. De meeste indruk op de lezers maakte het doodzwijgen van Rieneke, alsof ze nooit heeft bestaan. Hoe kun je dit een kind aandoen, en hoe verwerk je zoiets?
Daarna brengt de auteur de familiegeschiedenissen van Rieneke en Wybo, Mirjams vader, in beeld. Dit laat goed zien hoe familiesystemen werken, hoe trauma’s worden doorgegeven en ontstaan, hoe de man-vrouwverhoudingen begin en halverwege de vorige eeuw waren, en met name wat er van vrouwen verwacht werd. Het wordt vooral duidelijk gemaakt door de dagboekfragmenten van Rieneke die Mirjam in het boek als een kapstok heeft opgenomen, en waar omheen ze interviews met familieleden, vrienden, kennissen en collega’s van haar moeder beschrijft. Haar eigen stem vergeet ze daarbij niet. Die stem is soms afstandelijk neutraal, zoals te verwachten valt bij een journalist, soms emotioneel door haar betrokkenheid. Waar de dagboekfragmenten voor de ene lezer één van de belangrijkste elementen is, zijn ze voor de ander soms net teveel van hetzelfde. Al is nagenoeg iedereen het er over eens dat hiermee het huisvrouwensyndroom goed naar voren komt. Belangrijker nog, zo blijkt uit de reacties, is hoe moeilijk het is om verworven trauma’s af te werpen en ze niet aan je eigen kinderen door te geven. Rieneke lukt het in ieder geval niet. Het proces – het doorbreken van een cirkel - dat Mirjam met haar zoektocht en het schrijven van dit boek in gang heeft gezet, wordt dan ook door alle lezers als positief ervaren. Iedereen hoopt dat dit proces helend voor haar is geweest, en dat ze nu niet verder hoeft te zoeken naar antwoorden.
Het is lastig om dit boek samen te vatten. Toch proberen de deelnemers dit in een pitch van maximaal 15 woorden te doen. En als we bij een aantal van hen de lidwoorden niet meetellen, is dat goed gelukt.
@DebbieW : Ondanks het zware onderwerp, zit dit boek vol liefde. Een non-fictie zoektocht, wat leest als een roman.
@Hannie van Grol : Een open, eerlijk, kwetsbaar verhaal van een dochter op zoek naar de beweegredenen van een moeder die ze op achtjarige leeftijd verloor door zelfdoding!
@Nicole van Oers : Dit boek is een open, eerlijk, kwetsbaar verhaal geschreven door een dochter op zoek naar het leed dat haar moeder jarenlang met haar heeft meegedragen.
@Wendy Bon : Confronterend levensverhaal over liefhebben, (over)leven, en gemis als zelfliefde al gestorven is.
@Maggie020 : Herken jezelf of een familielid in deze openhartige familiegeschiedenis. Rauw, meeslepend, taboedoorbrekend en vakkundig geschreven.
@Marijkejantje : Een dappere, onthutsende zoektocht van de auteur naar de zelfdoding van haar moeder. Eerlijk en choquerend
@Cilia : Prachtig oprecht boek van een dochter die aan de hand van dagboek fragmenten op zoek gaat naar haar moeder die op 39 jarige leeftijd uit t leven stapte Wie is zij en wat bracht haar zover?
@Ien Jennekens : De emotionele strijd van een vrouw om onafhankelijk te mogen zijn van haar man.
@Henri : Schokkende, confronterende en ontroerende zoektocht van een rouwende dochter naar haar aan suïcide overleden moeder.
@Dolores : De stilte doorbroken; een zoektocht naar het tragisch kleurrijke maar doodgezwegen leven van een liefdevolle moeder.
@Lijda : Zoektocht van een dochter naar ‘het waarom’ van haar moeders zelfmoord.
@Marije Freriks : Dagboekfragmenten onthullen het verzwegen verleden van journaliste Mirjam van Biemen
@Kelvin : Een open, eerlijk en lief verhaal over de vraag. Wie was mama?
@Blaauwsboekenliefde : In dit indringend intense boek neemt Mirjam van Biemen je mee in het levensverhaal van haar moeder tot het bittere eind.
@Gea Kuipers : Van Biemen heeft het leven van haar moeder, dat ooit verpakt zat in twee koffers, uitgepakt met alle emoties van dien.
Recensies en waarderingen
Alle zestien recensies vind je op de boekenpagina op de Hebban-site.
Qua waardering voor Mama wil weg waren de deelnemers aardig eensgezind. In totaal werd het boek twaalf keer met vier sterren beoordeeld, een keer met drie sterren en drie keer met vijf sterren. Dat brengt de gemiddelde eindscore op 4,1 sterren.
Tot slot blijft er niets anders over dan mijn dank en waardering uit te spreken naar alle deelnemers. Ze hebben niet alleen de zoektocht op het Forum afgerond, maar ook samen de zoektocht van Mirjam beleefd en met veel liefde, openheid en respect besproken. Dankjewel allemaal hiervoor. Ik zie jullie graag binnenkort ergens op het Forum of op de Hebban-site terug.
Lieve groet, Gea