Op de shortlist van de Europese literatuurprijs 2025 staan vier literatuurtitels. Met ieder van deze vier wordt op het nieuwe Hebban forum een leesclub georganiseerd.
Een van de boeken is Ik gaf je ogen en je keek in de duisternis van Irene Solà.
Bij tien lezers komt de ‘gefeliciteerd’-email in de inbox en de voorzichtige stappen worden gezet op het forum. Het is wennen. De opzet is anders, de notificaties zijn anders, het plaatsen van de reacties is anders, kortom een uitdaging is het wel. Toch weet iedereen de weg naar het startartikel en het leesclubcafé te vinden voor een voorstelrondje. Daarna is het wachten op de komst van de boeken.
De leesclub
Het lezen van het boek is een uitdaging. Het zijn iets meer dan 200 pagina’s en het verhaal beschrijft slechts 1 dag (plus diverse terugblikken naar vroeger). Er gebeurt veel en de omschrijvingen zijn lang, veel en soms chaotisch. Door de indeling van het boek in Dageraad, ochtend, middag, namiddag, avond en nacht, kan er al tijdens het lezen gestart worden met de discussie.
We bespreken de verwachting en eerste indruk, de cover, het deel Dageraad, de sneak preview en de titel, de schrijfwijze, thema’s, magisch realisme en de verhalen. Aan het einde beschrijven we het boek in tien woorden, kijken terug naar onze verwachtingen en geven elkaar boekentips.
De cover en de titel
De cover heeft een afbeelding van een duivelskop met open bek en vrome biddende mensfiguren. Martin weet het plaatje te herleiden: Het is een pagina van het Getijdenboek van Catherina van Kleef
Niet iedereen vindt het mooi en het nodigt niet direct uit om op te pakken in de winkel, terwijl andere lezers het juist intrigerend vinden en het zeker oppakken als ze het zouden zien liggen.
Margreeth: De cover is donker en zoals iemand al opmerkte doet het denken aan middeleeuwse schilderijen van Jeroen Bosch
Nathalie: De cover was eigenlijk het eerste dat me aantrok tot dit boek: het donkere, de tekening waarvan je amper weet wat het moet voorstellen, …
Olanna: De kleuren zwart en rood vind ik niet mooi samen, maar het trekt mijn oog wel. Ik zou het boek op basis van de afbeelding niet hebben uitgezocht in de winkel.
De titel komt letterlijk terug in het boek, maar past het ook bij het verhaal? Het is een titel die prikkelt en na het lezen blijkt het een goede keuze.
Olanna: De titel intrigeerde mij, daar ging ik op aan. Het is een poëtische zin. Ik vind het representatief voor het boek, voor de vloek, de letterlijke rotheid waar deze matriarchale lijn zich doorheen ploetert.
Paula: De titel vind ik wel heel goed passen. Het zegt zoveel, maar tegelijk laat het je nadenken over de betekenis.
Nathalie: De titel vind ik wel mooi gevonden. Het is er eentje waar je over nadenkt: je hebt alle middelen gekregen maar je maakt er geen gebruik van
De creativiteit van de lezers wordt gevraagd en alternatieve titels worden genoemd:
Heleen: De duisternis in alles of Hoe de hel in alles doorlicht
Martin: Eigenlijk vind ik "Ik heb je gekneed en jij diende een ander" een betere titel. Maar op zich is met deze titel niets mis.
Margreeth: Hoe de hemel in duigen viel
Olanna: Duivelsdochters.
Sophie: Het geheugen van het donker
De leesclub gaat verder met de schrijfwijze
Het is geen makkelijk boek. De auteur gebruikt veel woorden, sommige zinnen zijn een opsomming van woorden en synoniemen. Daarnaast is het een verweving van verhalen, van leven en dood, van vroeger en nu. Waar de ene lezer goed door het boek heen komt, is het voor de andere een worsteling.
Martin: De schrijfwijze vind ik op zich wel plezierig. Het deert mij niet dat zij veel woorden nodig heeft; dat maakt het juist mooier.[..] Toch is het boek niet heel makkelijk om te lezen. [..] Maar dat is een kwestie van inspanning; het is duidelijk geen boek dat je leest om even bij weg te dromen; bij de les blijven is geboden.
Olanna: De manier van schrijven is de reden dat ik dit boek uitgelezen heb. Ik vind het namelijk geen mooi boek, maar wel goed geschreven! [..] Al eerder liet iemand de term 'plastisch' vallen en op de flaptekst wordt het boek als 'zintuigelijk' omschreven; ik zou daaraan (3) de omschrijvingen 'tactiel' en 'vleselijk' willen toevoegen.
Nathalie: Ik hou wel van beeldende omschrijvingen maar in combinatie met de chaotische schrijfstijl en de lange doorlopende tekst, vond ik het een beetje teveel van het goede.
Cosette: De schrijfstijl is poëtisch en chaotisch en het eist werk en concentratie om het boek te lezen.
Een gedachte die bij me op komt: Irene Solà gebruikt dezelfde elementen als veel andere schrijvers maar verheft het tot een groter geheel, zoals een chef-kok met eenvoudige ingrediënten een maaltijd kan opluisteren tot een geniaal gerecht .
Sophie: De schrijfwijze is vermoeiend doch zo mooi en uitdagend. De woordkeuze, de vele adjectieven, de plastische beeldspraak bepalen mee het ritme en de sfeer van het verhaal. Het leest daarom niet makkelijk of vlot.
Waar de sneakpreview een duidelijk verhaal vertelde van vrouwen die in de keuken een maaltijd bereiden en ondertussen luisteren naar een van hen die een verhaal vertelt, is de rest van het boek een verweving van verhalen en mensen. Afgaande op de preview, die vlot leest, zit het boek veel complexer in elkaar. De term magisch realistisch blijkt een passende omschrijving van het boek. Goed uitgewerkt door de auteur en knap vertaald, maar het is ingewikkeld om te lezen.
Sofie: Nu ik weet dat ze van opleiding beeldend kunstenaar is, valt de puzzel netjes in elkaar. Ook de link tussen de cover, het verhaal en de magisch realistische sfeer van het boek haken zo mooi in elkaar.[..] De eindnoot van de auteur was erg nodig om zo een aantal fragmenten te herlezen en met elkaar te kunnen verbinden.
Annie: Magisch realisme is niet mijn favoriete stroming. De duivel is voor mij iets zo abstracts, ik kan daar weinig mee. Wel weer met de vrouwen, dood en levend, die samen werken aan de maaltijd. De voorbije geslachten horen bij de levenden. Zijn er een onlosmakelijk onderdeel van.
Heleen: Ik denk dat ik de schrijfstijl zodanig vind dat daarmee al een soort hallucinerende beelden ontstaan. Het is een soort cadans van schrijven, opsommingen, een bewust woord dat een zij-effect creëert waardoor je meebeweegt in beelden, in verschuiven van reëel heden naar de beelden van vroeger, via de overleden vrouwen die steeds aanwezig lijken.
Margreeth: Ik had zelf ook al aan magisch realisme gedacht. Daar heb ik bij de stijl ook al iets over gezegd. Aan de ene kant wordt alles heel precies verteld en realistisch weergegeven, maar aan de andere kant denk ik dat het verhaal van de voormoeders niet kan. Ik geloof dat er meer tussen hemel en aarde is maar dat kan ik ook niet verklaren. Juist voor zo zonder overgang van het nu naar de voormoeders over te stappen in het verhaal krijg ik die vervreemding die ik bij het magisch realisme vind passen. De schrijver doet alsof alles helemaal realistisch is, maar daardoor ontregelt ze me helemaal.
Het boek in maximaal tien woorden
- Paula: Donker, dreigend, woelig, weelderig, wonderlijk, waanzin(nig), dood en de duivel
- Annie: Er hoeft ook geen angst te zijn, je bent niet alleen, de overledenen zijn er voor je
- Sophie: Woelige verhalen dragen generaties vrouwen verbonden door een stervende matriarch
- Olanna: Goed geschreven gruwelijk verhaal waar je met je haren wordt ingetrokken, vermalen en uitgespuugd
- Margreeth: Beeldend, broeierig, beklemmend, beestachtig en kleurrijk verhaal vol vrouwen
- Marieke: Complex , chaotisch en ingewikkeld verhaal over vrouwen versus de duivel
- Martin: Een bizar verhaal dat je bij de lurven grijpt
- Heleen: Surrealistische beelden en verhalen vormen leven en dood van een vrouwenfamilie
- Wintermaan: Poëtische, soms lugubere hervertelling van de Zondeval vanuit vrouwelijk perspectief
- Nathalie: Wat ik ervan onthouden heb: donker, beklemmend, generatie-overschrijdend, bizar, familie
De verwachtingen
We kijken terug naar de verwachtingen die we vooraf hadden over het boek en in hoeverre die zijn uitgekomen of niet.
Uit de antwoorden blijkt dat het grootste deel van die verwachtingen niet zijn uitgekomen. De belofte van de volksverhalen bleek bij een paar lezers pas na de tweede lezing uit te komen.
Sofie: Mijn verwachtingen zijn niet helemaal uitgekomen maar er zijn onverwachte elementen die me dan wel verrast hebben. De verwachtingen omtrent de volksverhalen lagen hoog, maar hoe kan je een volksverhaal herkennen als je het nog nooit eerder hoorde? Dat de auteur ervoor kiest om ze de ene keer te verweven in het verhaal en de andere keer duidelijker zichtbaar te maken, maakt het boeiend. Een tweede lezing was wel nodig om alle volksverhalen uit het verhaal te filteren en mede dankzij de noot van de auteur.
Wintermaan: Mijn verwachtingen waren vooral gericht op de mij onbekende volksverhalen van Cataluña. In die zin heeft het boek mij - tot aan de noot van de auteur - bij eerste lezing teleurgesteld. Na het lezen van de noot van de auteur zag ik de verhalen bij tweede lezing wel terug, ook de verhalen die verweven zijn in dit boek en niet expliciet verteld worden. Bij de herlezing kwam ik in andere lagen, diepere lagen, verborgen lagen, alsof ik een ui pelde en steeds een beetje dichter bij de kern van het boek kwam. Dat vind ik intrigerend en ontzettend knap.
Maar niet alle lezers hadden zin en/of energie om het boek een tweede keer op te pakken, omdat het de eerste keer al te lastig was.
Nathalie: Aan de hand van de achterflap en het leesfragment had ik precies een heel ander idee van het boek. De folklore verhalen kwamen voor mij net wat te weinig naar voor en ik vond het over het algemeen een redelijk verwarrend boek. Het was duidelijk niet echt een boek voor mij.
Martin: Ook mijn verwachtingen zijn niet helemaal uitgekomen. Ik had toch meer terug willen zien van de volksverhalen en ook het magisch realisme kwam niet helemaal uit de verf. Ik vond het wel goed geschreven en de duistere sfeer werd wel heel goed opgeroepen, maar ik had toch vaak het gevoel dat ik samenhang miste.
Toch zijn er verwachtingen die wel uit zijn gekomen, of zelfs overtroffen
Olanna: Mijn verwachtingen zijn uitgekomen in de zin dat ik dit boek niet 'standaard' vind en dat het mij leesplezier heeft gegeven door hoe het geschreven is. Het 'verhaal' trok mij niet aan, maar de schrijfwijze wel.
Paula: Verwachtingen… ik had niet zoveel verwachtingen, behalve dat ik het intrigerend vond.[..] Ik las er een stukje fantasy in, absurdisme, de parallelle tijdlijnen van levende en dode vrouwen. Heel eerlijk vond ik het na even inkomen ook als een trein lezen. Mijn brein houdt wel van wisselingen en chaos blijkbaar.
Ik gaf je ogen en je keek in de duisternis is absoluut een bijzonder boek. Dat de auteur Irene Solà kan schrijven wordt door niemand betwist. Het is een boek dat niet iedereen zal aanspreken en dat blijkt ook uit de sterren die het boek kreeg van de leesclublezers.
Met 1 x 1 ster, 2 x 2 sterren, 3 x 3 sterren, 1 x 4 sterren en 3 x 5 sterren is het een boek met een zeer diverse beoordeling. Je houdt er van of niet.
Of het de ELP gaat winnen? De lezers kennen de andere boeken niet, maar omdat het boek zo buiten de gebaande paden treedt, het op bijzondere manier is geschreven en vertaald, is het zeker een kanshebber.
We sluiten de leesclub af met een gemiddelde van 3,3 sterren
Wintermaan (5 sterren) Het nadere onderzoek naar de symboliek in het boek, heeft op het laatste moment een enorme boost gegeven aan mijn waardering…
Heleen (3 sterren) Surrealistische beelden en verhalen
Margreeth ( 1 ster) Ik heb in de duisternis gekeken
Met dank aan @NathalieTrmt , @Wintermaan , @Paula IJzerman , @cosette , @Olanna , @Martin Pruimers , @Annie , @Heleen van der Velde , @Margreeth Grit en @Sophie77 voor jullie bijdrages aan deze leesclub.
Marieke Scheers, leesclubcoordinator
aug'25
Klik hier om terug te keren naar de startpagina